Uyu munsi ku wa 07 Nzeli 2020 u Rwanda rwifatanyije ifatanya n’isi kwizihiza ku nshuro ya mbere Umunsi Mpuzamahanga w’Umwuka Mwiza n’Ikirere Gikeye. Uyu munsi ukaba  waremejwe n’Inteko Rusange y’Umuryango w’Abibumbye ya 74  muri 19 Nzeri 2019. 

Insanganyamatsiko y’umunsi mpuzamahanga w’Umwuka Mwiza n’Ikirere Gikeye, igira iti “Umwuka mwiza kuri bose”. Iyi nsanganyamatsiko iributsa abatuye isi inshingano bafite yo kurwanya no gukumira ibitera ihumana ry’umwuka n’ikirere, kuko biri ku isonga mu bitera mihindagurikire y’ibihe n’ingaruka zayo zihungabanya ubuzima bwa muntu n’ibikorwa bye.

Inyigo ku nkomoko y’ibitera ihumana ry’umwuka duhumewa mu Rwanda yo mu mwaka wa 2018 yerekanye ko imyotsi isohorwa n’ibinyabiziga iza imbere mu bihumanya umwuka mu bice by’imijyi cyane cyane ahegereye imihanda inyurwamo n’ibinyabiziga byinshi. Naho gucana inkwi, amakara no gutwika imyanda n’ibishingwe bikaba biri imbere mu guhumanya ikirere mu bice by’ibyaro no mu bice by’imijyi bituwe.

Hashingiwe ku byagaragajwe n’iyi nyigo, hashyizweho ibipimo by’imyotsi ibinyabiziga bitakwiye kurenza ndwtae h. Leta kandi isanzwe ifite ingamba na gahunda zinyuranye zo kubungabunga ubuziranenge bw’umwuka.

Ku ikubitiro, mu mwaka wa 2016 hashyizweho Itegeko N° 18/2016 ryo ku wa 18/05/2016 Rigenga Uburyo bwo Kubungabunga Ubwiza bw’Umwuka no Gukumira Ihumana ry’Ikirere mu Rwanda

Muri Gahunda ya Guverioma y'Imyaka irindwi (NST1) biteganywa ko gutekesha ingufu zikomoka ku mashyamba bizagabanywa kugera nibura ku rugero rwa 42% hagatezwa imbere ikoreshwa ry’ingufu zitangiza ibidukikije n’umwuka duhumeka kandi zisubira (renewable energy).

Muri uyu mwaka kandi, Leta y'u Rwanda yatangaje gahunda y’ibikorwa byo kurwanya imihindagurikire y’ibihe bikaba bigize umusanzu warwo mu gushyira mu bikorwa Amasezerano ya Paris yerekeye kurwanya imihindagurkire y’ibihe. Iyi gahunda iteganya kugabanya 38% bihwanye na toni miliyoni 4.6 z’imyuka ihumanya ikirere (tCO2e). Ikaba izashyirwa mu bikorwa ku bufatanye n’inzego za Leta zinyuranye, abikorera n’imiryango itari iya Leta.

Ubu Rwanda rumaze kugira ubupimiro icyenda (9) butanga buri munsi amakuru y’uko igihugu gihagaze mu bijyanye n’ihumana ry’’umwuka. Ayo makuru akaba ava mu bipimo bifatirwamu bice bitandukanye by’igihugu hashingiwe ku bipimo ngenderwaho by’ubuziranenge bw’umwuka.

Minisitiri w’Ibidukikije  Dr Mujawamariya Jeanne D’Arc asaba buri munyarwanda cyane cyane abatuye Umujyi wa Kigali kugira icyo akora kugira ngo umwuka duhumeka urusheho kuba mwiza. Ygize ati “ndahamagarira buri munyarwanda cyane cyane abatuye Umujyi wa Kigali kwitabira kugenda mu modoka za rusange, kugenda n’amaguru aho bishoboka, kureka gucana amakara n’inkwi bagatekesha gaz n’izindi ngufu zitangiza ikirere no gutera ibiti ahashobooka hose.”  

Raporo y’Ishamiry’Umuryango w’Abibumbye ryita ku Buzima (WHO) igaragaza ko buri buri mwaka abantu miliyoni enye n’ibihumbi magana abiri (4,200,000) bapfa bazize indwara ziterwa no guhumeka umwuka wanduye zirimo iz’umutima, kanseri y’ibihaha n’izindi ndwara zifata mu myanya y’ubuhumekero cyane cyane ku bana.